Coördinerend portefeuillehouder: Tom de Bruijn

Den Haag voert een degelijk financieel beleid. De baten en lasten zijn in evenwicht. Waar dat mogelijk en noodzakelijk is, investeren we in de stad, en we hebben voldoende oog voor alle risico’s. Zo houden we de gemeentefinanciën gezond, nu en in de toekomst.

In dit programma beschrijven we de grootste gemeentelijke inkomsten, namelijk de algemene dekkingsmiddelen. Deze baten van het gemeentefonds registreert de gemeente in dit programma. De lasten zijn elders in deze begroting terug te vinden in de diverse beleidsprogramma’s. In de beleidsprogramma’s staan ook de ontwikkelingen toegelicht. In dit programma verantwoorden we daarnaast de gemeentelijke inkomsten vanuit rente, dividend en belastingen. Samen met het gemeentefonds bedraagt dit ca. € 1,4 mld. Het beleid op deze onderwerpen: gemeentefonds, geldleningen, beleggingen en belastingen zijn verderop in dit programma beschreven.

Het gemeentefonds bestaat uit twee delen:
(1) De algemene uitkering uit het gemeentefonds.
(2) De zogeheten decentralisatie- en integratie-uitkeringen, waaronder die voor het sociaal domein. Deze zijn niet geoormerkt maar wel ‘gelabeld’. Met andere woorden: er is geen dwang van het Rijk om dit geld te besteden aan bepaalde taken, maar wel enige drang. Die drang verschilt overigens per decentralisatie- en integratie-uitkering.

Het bedrag dat Den Haag uit het gemeentefonds ontvangt, verandert jaarlijks om zes redenen:

1. compensatie voor inflatie;
2. compensatie voor de groei van de bevolking;
3. ‘trap op en af’ meedoen met bezuinigingen van het Rijk of meedelen met extra bestedingen van het Rijk;
4. extra kortingen van het Rijk;
5. herverdelingen tussen gemeenten;
6. compensatie voor taakwijzigingen.

De eerste vier redenen voor groei of krimp bij de algemene uitkering worden vertaald in één groeicijfer, het zogeheten ‘accres’. Den Haag maakt eigen ramingen van het accres, en volgt hierbij niet de circulaires van het Rijk.

Voor 2017 passen we de raming niet aan. Zoals we in de Voorjaarsnota 2016 meldden, zal de algemene uitkering dit jaar aanmerkelijk hoger zijn dan oorspronkelijk begroot. Echter: voor 2017 is het accres juist veel lager dan de gemeente had geraamd, in de verwachting dat het aantrekken van de economie zou leiden tot meer rijksuitgaven.

Hoewel Den Haag dus niet de circulaires van het Rijk volgt, begroot de gemeente per saldo toch ongeveer het accres dat de circulaires aangeven. In afwijking van de circulaire raamt de gemeenten geen overschotten van het btw-compensatiefonds. Naast het accres, dat meeloopt met de rijksuitgaven, legt het Rijk nog diverse extra kortingen op aan de gemeenten. Zo kort het Rijk in 2017 (landelijk) gemeenten met € 60 miljoen vanwege vermeende efficiëntievoordelen door herindeling van gemeenten. In de gemeentebegroting is die korting verwerkt in onze eigen accresraming.

De herverdeling van de algemene uitkering wordt in 2017 afgerond. Het Rijk herverdeelt het gemeentefonds periodiek, dat wil zeggen om de vier à vijf jaar, om de verdeling van het gemeentefonds over alle gemeenten ‘eerlijk’ te houden. Het ziet ernaar uit dat deze voor Den Haag ongeveer 0,4% negatief uitpakt (circa € 3 mln.). Hiermee is in de ramingen reeds rekening gehouden.

Bij wijzigingen van gemeentelijke taken volgt Den Haag de circulaires van het Rijk. Dat betekent dat kortingen in principe leiden tot lagere uitgaven op de betrokken beleidsterreinen en dat nieuwe budgetten vanwege extra taken in principe leiden tot extra uitgaven. Waar dat van toepassing is, lichten we dat toe in de betreffende beleidsprogramma’s. Van deze nieuwe budgetten is de integratie-uitkering voor het sociaal domein verreweg de grootste. Ook hier volgt de gemeente de bedragen uit de circulaire van het Rijk. Als het Rijk in de september- en decembercirculaire 2016 met wijziging van taken en budgetten komt, zullen we deze verwerken in het Halfjaarbericht 2017 en/of de Programmabegroting 2018-2021

De gemeente heeft de financiering van leningen centraal geregeld. In het programma Financiën zijn de leningen die de gemeente extern aangaat te vinden als rentelast en de leningen die we intern verstrekken als rentebaat. Jaarlijks betalen we rente vanwege het aantrekken van geldleningen. Daartegenover ontvangen we interne rentebaten vanwege het verstrekken van leningen om investeringen mogelijk te maken.

De gemeente Den Haag hanteerde tot nu toe een interne rente (omslagrente) van 4 procent. Dit percentage sloot lang aan bij het rentepercentage dat de gemeente zelf aan banken betaalde voor aangetrokken leningen. De afgelopen jaren is de rente sterk gedaald. Daarnaast schrijven de verslaggevingsregels een andere wijze van berekenen van het rente-omslagpercentage voor. Daarom verlagen we de interne omslagrente naar 2 procent.

De gemeente houdt in de begroting rekening met de rente die we moeten betalen over toekomstige leningen die nodig zijn voor de financiering van het meerjarig investeringsprogramma MIP. In het afgelopen jaar is de rente verder gedaald ten opzichte van het percentage waarmee we in de begroting rekening hielden. Bovendien is uit analyse van het meerjareninvesteringsplan gebleken dat de financiering een andere fasering krijgt dan waarmee we in de begroting rekening hielden, en daarmee ook de te betalen rente. Beide ontwikkelingen samen leiden tot een incidenteel rentevoordeel € 3,0 mln. en een structureel rentevoordeel van € 1,4 mln. voor de gemeente.

De gemeente sluit voor de jaren 2018 en 2019 forwards af: leningen met uitgestelde storting. In de paragraaf financiering staat een uitgebreide toelichting over de kortlopende en langlopende financiering.

De gemeente is aandeelhouder in verschillende vennootschappen. Onderdeel van het programma Financiën is het beheer van deze deelnemingen. Dit beheer richt zich op toezicht op goed bestuur en financiën, waardebehoud en deels ook rendement van ons kapitaal. De gemeente is aandeelhouder in ADO Den Haag, BNG, Dunea, Eneco, HMS, HTM Beheer, Stadsherstel Den Haag en Omgeving en United Fish Auctions (UFA). Na de splitsing van Eneco komt daar in 2017 netwerkgroep Stedin bij.
In het geval van BNG, Eneco, Stedin, HMS en Stadsherstel is ook sprake van geraamde dividendinkomsten; bij ADO Den Haag, Dunea, HTM Beheer en UFA is dat niet het geval. Deze dividenden maken deel uit van de gemeentelijke inkomsten. In 2017 ramen we dit dividend op € 21,5 mln. In de paragraaf verbonden partijen staat een uitgebreide toelichting per deelneming.

Gemeentelijke belastingen
De gemeente Den Haag int algemene belastingen en heffingen, zoals de OZB. De baten hiervan verantwoorden we op het programma Financiën. In de paragraaf lokale heffingen gaan we uitgebreider in op de gemeentelijke belastingen en heffingen.

De grootste gemeentelijke belasting is de onroerend zaakbelasting (OZB). Jaarlijks betalen de Haagse woningeigenaren gezamenlijk € 31,6 mln. OZB aan de gemeente. Eigenaren en gebruikers van bedrijfsgebouwen en -terreinen betalen gezamenlijk € 51,6 mln.

In het coalitieakkoord is afgesproken dat de OZB voor bewoners gelijk blijft. Voor de OZB op zakelijk onroerende zaken geldt dat de opbrengst van de OZB wordt gestabiliseerd op het niveau van 2013. Dit betekent dat de totale OZB-opbrengst voor de gemeente alleen toeneemt als het aantal objecten waarover betaald wordt toeneemt en of de kwaliteit van de objecten verbetert. Het gaat hierbij om de kwantitatieve en kwalitatieve groei van de OZB Eigenaren (woningen en niet-woningen) en OZB Gebruik (niet-woningen). In de voorjaarsnota is een verhoging van de raming OZB opgenomen van structureel € 0,9 mln. ten opzichte van 2016.

Haagse amateursportverenigingen en startende ondernemers worden voor de OZB-lasten gecompenseerd. Zij maken veelvuldig gebruik van deze regelingen.

Voor het hebben van voorwerpen onder, op of boven openbare gemeentegrond moet in Den Haag precariobelasting worden betaald. De gemeente heft deze precariobelasting als vergoeding voor het gebruik van de openbare grond.

Bij bovengrondse precariobelasting gaat het om reclameborden, uitstallingen, terrassen etc. In het coalitieakkoord is afgesproken om de bovengrondse precariobelasting af te schaffen. Met ingang van 2017 is deze volledig afgeschaft. Voor eigenaren van woon- en bedrijfsschepen blijft de precariobelasting voor het innemen van een ligplaats en het gebruik van de kade in stand. Een uitzondering hierop vormen de terrasschepen.

Daarnaast heft de gemeente ook ondergrondse precariobelasting. Dit is een vergoeding voor ondergrondse kabels en leidingen. De minister van Binnenlandse Zaken heeft in juni 2016 het wetsvoorstel (met nummer 34508) ingediend bij de Tweede Kamer dat regelt dat gemeenten geen precariobelasting meer kunnen heffen van nutsbedrijven over netwerken die ze in, op of boven gemeentegrond exploiteren. Het wetsvoorstel biedt gemeenten nog tien jaar de mogelijkheid om maximaal het op 10 februari 2016 in hun gemeente geldende tarief te hanteren. Na uiterlijk tien jaar is geen precariobelasting meer mogelijk op nutsnetwerken. Om gebruik te mogen maken van het overgangsrecht moeten gemeenten in 2015 precariobelasting op openbare netwerken hebben geheven.

Steeds meer mensen bezoeken Den Haag, zakelijk of recreatief, en maken gebruik van de hotels, pensions e.d. Het aantal overnachtingen groeit sneller dan eerder werd aangenomen. We ramen de opbrengsten van de toeristenbelasting daarom vanaf 2017 € 0,5 mln. hoger en verwachten voor 2017 en verder € 6,7 mln. aan baten.

Met ingang van 2016 gelden nieuwe tarieven voor de toeristenbelasting. Voor hotels en pensions is het tarief voor 2016 € 3,30 per persoon per overnachting. Daarbij zijn personen jonger dan 13 jaar vrijgesteld. Voor havens en campings geldt een aangepast (lager) tarief van € 2 per persoon per overnachting. Ook is met ingang van 2016 de heffingssystematiek van de toeristenbelasting anders. De jaaraangifte is per 2016 vervangen door de kwartaalaangifte. De raad heeft in 2015 de motie evaluatie toeristenbelasting aangenomen. Daarin vraagt de raad het college om met vertegenwoordigers van de toerismebranche de effecten van het nieuwe systeem te monitoren en te evalueren. De uitkomsten van deze evaluatie betrekken we bij het voorstel toeristenbelasting 2017.

Het programma Financiën bestaat nog uit een aantal andere activiteiten, namelijk gemeentebrede onderzoeken, kwijtschelding en invorderingen belastingen, hondenbelasting, compensatieregeling startende ondernemers Programmareserves, Uitvoering wet WOZ, kapitaallasten en activafinanciering

De baten op het programma Financiën zijn in 2017 ca. € 1,4 miljard. De omvang van de baten wijzigt door de jaren heen niet noemenswaardig. De lasten op het programma zijn aanzienlijk lager, namelijk € 38 mln. voor rente- en kapitaallasten. De lasten op het programma stijgen de komende jaren vanwege stijgende kapitaallasten voor voorgenomen investeringen door de gemeente.