Coördinerend portefeuillehouder: Boudewijn Revis

Bezoekers, winkelend publiek, ondernemers en ook bewoners ervaren de stad vooral buiten. Hoe aan-trekkelijker de Haagse straten, pleinen, het water en het groen, hoe liever mensen naar de stad komen en er ook terugkomen. Daarmee zijn investeringen in de buitenruimte essentieel voor de levendigheid van de stad en de stedelijke economie.

De gebieden waar veel mensen bij elkaar komen verdienen extra aandacht. Natuurlijk omdat de plekken die het meest worden bezocht ook het visitekaartje van de stad zijn; denk aan het Buitenhof, de Boulevard en de Grote Marktstraat. Maar ook omdat bij zulk intensief gebruik bestrating, straatmeu-bilair en grasvelden sneller slijten, zoals te zien is op de Gevers Deynootweg, het Kerkplein en in het Zuiderpark.

Stadsentrees
Het Programma Stadsentrees heeft als doel om bewoners en bezoekers een warm welkom te heten in Den Haag. Dit doen we door flink te investeren in de kwaliteit en gastvrijheid van de buitenruimte op plekken waar bezoekers de stad binnenkomen. Daarnaast is het van belang dat voor iedereen meteen duidelijk is dat men zich in Den Haag bevindt. Daarom besteden we er veel aandacht aan om de buitenruimte een Haagse tintje te geven. Een aantal voorontwerpen is al vastgesteld. In 2017 starten we met de uitvoering van verschillende entrees.
Op het Centraal Station verbouwen we het busplatform. De eerste ontwerpen zijn klaar voor het doortrekken van de looproute tussen het Spuiplein en Den Haag CS richting Theresiastraat. Als de ondergrondse fietsenstalling onder Den Haag Centraal klaar is, wordt gestart met de bebouwing van het Koningin Julianaplein en herinrichting van de Koekamp.
De tunnel onder station Holland Spoor wordt verlengd tot voorbij de achterzijde van het station, en ook de buitenruimte ondergaat de komende jaren een opknapbeurt. De uitvoering van de Loper Oude Centrum, de verbinding tussen station HS en de binnenstad, start in het najaar van 2017.
Bij het Beatrixtheater starten we met de bouw van de fietsenstalling en de verbeteringen van de buitenruimte. Ook staat het begin gepland van de verbetering van de Zwolsestraat in Scheveningen. De werkzaamheden voor de Rotterdamsebaan in de Binckhorst zijn in uitvoering.

De Kust Gezond: Scheveningen Bad
Scheveningen Bad is een van de economische kerngebieden van de stad. De badplaats krijgt de komende jaren een aanzienlijke impuls. Hiervoor is in deze collegeperiode € 20 mln. beschikbaar. We betrekken bewoners, ondernemers en ander belanghebbenden bij de uitwerking van elk deelproject. Met het programma De Kust Gezond wil het college ook particulieren aanmoedigen om in Scheveningen te investeren. Dit werpt zijn vruchten af. Zo wordt in 2017 gestart met de vernieuwing van het vastgoed langs de noordelijke boulevard (Hommerson). De publieke en private investeringen maken de badplaats het gehele jaar door nog aantrekkelijker en leiden zo tot meer werkgelegenheid.
In de eerste fase van het uitvoeringsprogramma maken we onder andere de noordelijke boulevard aantrekkelijker, van de Scheveningseslag tot aan het Zwarte Pad, net als de omgeving van het Kurhaus en de Gevers Deynootweg. In 2017 starten we met de werkzaamheden aan de noordelijke boulevard en de omgeving van het Kurhaus. Ook wordt het Seinpostduin opgeknapt en vinden diverse kleinschalige projecten plaats.

Binckhorst
We herontwikkelen de drie havengebieden, Poolsterhaven, Fokkerhaven en Binckhorsthaven. Hier is in de nota “Inzet op drie havens” (RIS 278681) € 10 miljoen voor gereserveerd.
In 2017 wordt er gewerkt in alle drie de havens. De Poolsterhaven wordt een tijdelijke afgesloten stallingsruimte voor de rondvaartorganisaties en we knappen de Poolsterstraat op (RIS 289671). Bij de Binckhorsthaven maken we de kade openbaar en verbeteren we het verblijfsklimaat (RIS 289669). De herontwikkeling van de Trekvlietzone (RIS289670) markeert het begin van de transformatie van de Binckhorst tot een gemengd werk- en woongebied. De Fokkerhaven en -kade krijgen een groener karakter.

Leyweg
Rondom de Leyweg (tussen Melis Stokelaan–Steenwijklaan) pakken we in 2017 en 2018 de buitenruimte aan. Door een aantrekkelijke inrichting maken we van het gebied een prettige plek om te verblijven. Voetgangers en fietsers krijgen hier voorrang. We beperken het doorgaand autoverkeer zonder dat bestemmingsverkeer en de klanten van het winkelcentrum daar last van hebben. Tegelijkertijd maken we van de Leyweg een tophalte voor openbaar vervoer. Met de herinrichting vernieuwen we de bestrating en zorgen we voor meer groen. Er komt eenrichtingsverkeer voor auto’s. Fietsers, bussen en hulpdiensten mogen de eenrichtingsweg wel in twee richtingen gebruiken.

Oude Centrum
Het Oude Centrum, van oudsher een levendige volkswijk, moet weer een prettige plek worden om te wonen, of om doorheen te lopen als je van station Holland Spoor naar de binnenstad wilt. In samen-spraak met bewoners en ondernemers knappen we daarom het Oude Centrum op. Hiervoor is € 7,5 mln. beschikbaar.
De Loper Oude Centrum is de verbinding van het treinstation Hollands Spoor met de binnenstad van Den Haag en de Grote Marktstraat. Het brede deel van de Stationsweg, vlak voor station HS, heeft inmiddels een aangename uitstraling. Dit geeft een indruk van het toekomstbeeld van de rest van de Loper Oude Centrum als aantrekkelijke stadsentree voor (vooral) voetgangers en fietsers. De Stationsweg en de Wagenstraat worden aantrekkelijke straten.

In het voorjaar van 2017 wordt een voorlopig ontwerp voor de Loper Oude Centrum vastgesteld, dat met nauwe betrokkenheid van bewoners en ondernemers in de omgeving wordt gemaakt. We willen het karakter van de straat meer laten spreken zodat ook de verblijfskwaliteit vergroot. Speciale aandacht gaat daarbij uit naar de pleinen en parken. Er komt meer ruimte voor activiteiten op straat. Daarnaast is een lichtplan in de maak dat van de straat ook ’s avonds een bijzondere plek maakt.
De start van de uitvoering (inclusief verkeerskundige inpassingen) is voorzien in het najaar van 2017. De campagne ‘verbetering buitenruimte Oude Centrum’, waarbij tal verbeteringen van de leefbaarheid op basis van plannen van buurtbewoners wordt uitgevoerd, loopt door tot in 2017.

Pleinen als ontmoetingsplekken
Veel Haagse pleinen zijn belangrijke ontmoetingsplekken. Veel pleinen functioneren prima, maar er zijn ook pleinen die nog een impuls kunnen gebruiken. Om de mogelijkheden van deze pleinen beter te benutten, hebben we de ‘Pleinenaanpak 2015-2017’.
De focus bij deze aanpak ligt op die pleinen die kansrijk zijn om intensief gebruikt te (kunnen) worden, zodat ze hun sociale en economische functie in de stad optimaal vervullen. We richten ons op die plekken waar de gemeente met eenvoudige middelen en gerichte investeringen veel kan winnen. In samenspraak met bewoners en ondernemers vormen we de pleinen om tot aantrekkelijke verblijfsplekken met meer groen, ruimte voor terrassen, activiteiten en ontmoeting.
In 2017 pakken we de volgende pleinen aan: het Alphons Diepenbrockhof, het Peter Stuyvesantplein, het Almeloplein en het plein in de Paleisstraat. De uitvoering van de herinrichting Kerkplein (inclusief vernieuwen van de tramsporen) is ook voorzien in 2017.

Basis op orde
Den Haag heeft de afgelopen jaren zijn best gedaan om de stad een beter aanzien te geven. Onder het devies schoon, heel en veilig zijn hebben we onderhoudsachterstanden teruggedrongen van bijvoorbeeld straten, openbare verlichting en groen. Door werkzaamheden slim te combineren, doen we dit zo efficiënt mogelijk en met zo min mogelijk overlast voor mensen in de buurt. Bij herinrichtingen is aandacht voor verschillende belangen en een toekomstbestendige inrichting, zowel in dagelijks gebruik als in extreme situaties (o.a. klimaatbestendigheid).

Waar mogelijk combineren we het groot wegonderhoud met rioolwerkzaamheden, reconstructies en werkzaamheden van derden als HTM en Dunea. Dat is goedkoper en zorgt dat de straat minder vaak wordt opgebroken. Als dat mogelijk is, nemen we in het onderhoud meteen kleine aanpassingen mee die voortvloeien uit burgerinitiatieven. Wanneer er andere werkzaamheden plaatsvinden, grijpen we bovendien de kans om de buitenruimte op het gewenste kwaliteitsniveau te brengen. Hiervoor wordt de reserve werk-met-werk verlengd. Bovendien wordt het fonds in 2017 met 3 miljoen aangevuld, zodat het weer mogelijk is nieuwe projecten aan te gaan.

In 2017 is net als de afgelopen jaren extra geld beschikbaar voor onderhoud van straatmeubilair (€ 0,8 mln.). De wijken waar dit jaar het straatmeubilair en de direct omliggende openbare ruimte op orde gebracht worden, zijn: Houtwijk, Zuiderpark, Valkenboskwartier, Renbaankwartier, Willemspark, Schipperskwartier, Forepark en Lanen.

In de meerjarenplanning wegonderhoud 2014-2018 staan de wegen, wijken en projecten (waaronder fietspaden) waar in 2017 aan wordt gewerkt. Dit zijn onder meer de Johan de Wittlaan, het Almelo-plein, de voetpaden in het Zuiderpark en de Van Hogenhoucklaan. Ook dit jaar trekken we € 1,5 mln. extra uit voor planmatig onderhoud van de hoofdwegen. Hiermee pakken we circa 13.000 m² wegdek aan, onder andere op de Waldeck Pyrmontkade en de Raamweg.

De buitenruimte van verschillende wijken in Loosduinen is in slechte staat en aan groot onderhoud toe. De gemeente wil de wijken Kraayenstein, Houtwijk en Nieuw Waldeck uiteindelijk op residentie- kwaliteit brengen (RIS 286240). Gestart wordt met de integrale herinrichting van de buitenruimte van Kraayenstein, omdat de buitenruimte er in deze wijk slechtst aan toe is. Hiervoor is € 2,5 mln. beschikbaar gesteld in de periode 2017-2019. In 2017 wordt met betrokkenheid van bewoners een VO opgesteld.
In het kader van REIS wordt bovendien in de buitenruimte van de binnenstad geïnvesteerd via het programma De Kern Bijzonder. Nadere toelichting hierop treft u in programma 11 en in REIS.

Groen draagt bij aan de kwaliteit van leven. Daarom is het belang van groen stevig verankerd in het coalitieakkoord. Voor het onderhoud en beheer van het groen zijn deze coalitieperiode extra middelen beschikbaar. In het ‘meerjarenprogramma groen 2014-2018’ (RIS 280307) staan de prioriteiten voor de komende jaren: veiligheid en duurzame instandhouding van het groen.

In 2017 is € 0,75 mln. beschikbaar voor extra groen; in 2018 zelfs € 1 mln. Om de stad weerbaarder te maken tegen wateroverlast en hitte willen we kansen benutten om meer groen te realiseren, vooral in versteende wijken van de stad zoals het centrum . Met vergroening van de buitenruimte kunnen we hitte- eilanden in de stad bestrijden en bovendien houdt groen water beter vast.
Daarnaast is incidenteel € 1 mln. beschikbaar voor het wegwerken van een deel van het achterstallig onderhoud in de grote Haagse groengebieden. In het coalitieakkoord is voor 2017 € 0,5 mln. opgeno-men voor het Internationaal Park. Hoe dit geld wordt besteed, hangt mede af van de uitkomsten van de te voeren gesprekken met alle betrokkenen.
Achterstanden in het onderhoud pakken we ook aan in Meer en Bos, Clingendael, de Uithof, het Zuiderpark en de Nieuwe Scheveningse Bosjes. Het gaat dan bijvoorbeeld om het verbeteren van paden en voorzieningen. De aard van de werkzaamheden zal per gebied verschillen, waarbij de omvang van het achterstallig onderhoud bepalend is.
We gaan in 2017 door met werkzaamheden ter uitvoering van de nota ‘stedelijke ecologische verbindingszones’ (RIS159450). We nemen maatregelen om de groengebieden nog beter met elkaar te verbinden en de kwaliteit van verbindingszones te verbeteren. Dit doen we door natuurvriendelijke oevers aan te leggen, door barrières voor (kleine) zoogdieren en amfibieën weg te nemen en door ondergrondse passages aan te leggen voor dieren. Zo krijgt de natuur meer kans, niet alleen in de grote parken en stadsbossen maar ook in het buurtgroen en langs het water. We zetten ook in op beter maaibeheer en het gebruik van bloembollen waar bijen en vlinders op afkomen.
In 2017 wordt met de stad gewerkt aan de uitvoering van de Agenda Groen voor de Stad en de City Deal TEEB.

Het waarborgen van de verkeersveiligheid en sociale veiligheid in de stad door openbare verlichting is een kerntaak van de gemeente. Het beschikbare budget wordt vanaf 2017 verhoogd met € 0,6 mln. Dit is bestemd voor de meerjarige onderhoudsopgave openbare verlichting 2014 – 2023 (RIS 265101) en het op verschillende plekken vervangen van de openbare verlichting.
Er zijn steeds minder storingen van de openbare verlichting. De verwachting is dat deze dalende trend zal doorzetten. Planmatig onderhoud en vervanging doen we op basis van de ouderdom van de verlichting en analyse van de storingen. In de komende begrotingsperiode (2017-2020) streven we ernaar om het resterende gele licht te vervangen door wit licht. Dit is energiezuiniger. LED-verlichting is hierbij de norm.
Ook in 2017 werken we verder toe naar een volledig eigen kabelnetwerk voor de openbare verlichting. Ook pakken we de achterstand in vervanging van kabels en leidingen aan. Grote kabelprojecten, waarbij we zo mogelijk ook de openbare verlichting willen vernieuwen, zijn onder andere Moerwijk Noord, Bezuidenhout Oost, de Bloemenbuurt, Rustenburg Zuid, Transvaalkwartier Zuid, Spoorwijk, Oud Scheveningen, Rivierenbuurt Zuid en Finnenburg.

Vanaf 2015 zijn 260 vegers aangenomen in gemeentedienst (waarvan 100 garantiebanen). Op die manier hebben we 400 leer-werkplekken vervangen. Het Haags Veegbedrijf heeft nu de regie op het schoonmaken van de stad, en daarmee is het traject ‘één regie op schoon’ afgerond.
Het uitvoeringsplan ‘een schone stad 2015-2020’ heeft als doel dat Hagenaars op dit punt gemiddeld het rapportcijfer 8 geven. Alle acties in 2017 staan in het teken om dit doel te bereiken. Daarbij gaat het niet alleen om de reiniging zelf, maar om de hele keten, dus ook om zaken als communicatie, participatie, educatie en handhaving. Samenwerking en onderlinge afstemming tussen de verschillende partners is een belangrijk speerpunt. Zo werken alle betrokkenen aan een schoon Den Haag.
Tot 2018 breiden we het aantal handhavers uit naar 175. Handhavers zullen zo nog meer zichtbaar zijn in het straatbeeld van Den Haag. Ook is er zo extra aandacht voor vervuiling van de buitenruimte, bijvoorbeeld voor het dumpen van afval of het illegaal plaatsen van afval bij ondergrondse containers (ORAC’s). Ook is er blijvend aandacht voor meeuwenoverlast en hondenpoep. We gaan door met het plaatsen van ORAC’s in de stad; in 2017 ronden wij het 4e programma ORAC’s af, hiermee zijn er in 2016 en 2017 1000 extra containers bijgekomen

De gemeente zorgt voor de inzameling en verwijdering van huishoudelijk afval. Doel is daarbij om steeds meer afval te scheiden. In het nieuwe huishoudelijk afvalplan ‘afval scheiden, gewoon apart!’(HAP, RIS 288629) staat het doel om gedurende de looptijd van het HAP een toename van 9,5 miljoen kilo per jaar te realiseren. Dit komt neer op circa 20 kilo per inwoner. Het totale aandeel gescheiden afval komt dan op 35%.
Daarnaast volgen we nauwgezet de ontwikkelingen op het gebied van nascheiding. Deze betrekken we bij de voorbereidingen van de aanbesteding van de afvalverwerking na 2020. Naast het verbeteren van afvalscheiding en –inzameling zal het beleid zich steeds meer richten op de circulaire economie en de aanpak van specifieke ketens en afvalstromen. Afvalbeleid komt zo steeds meer in het perspectief van de hele productieketen: van de winning van grondstoffen tot en met de consumptie.
De gemeente werkt aan de bouw van een nieuw overdekt afvalbrengstation aan de Uitenhagestraat, als vervanging voor het afvalbrengstation aan de Vissershavenstraat. Het noordelijke deel van Den Haag krijgt daarmee een afvalbrengstation dat groter is en meer mogelijkheden biedt voor afvalscheiding. In het eerste kwartaal van 2017 gaat dit afvalbrengstation open.

Om de volksgezondheid te beschermen en wateroverlast in de buitenruimte te voorkomen, zorgt de gemeente voor doelmatige inzameling en transport van afvalwater en hemelwater. Ook onderhoudt de gemeente diverse drainagesystemen. Dit is geregeld in het nieuwe ‘gemeentelijk rioleringsplan 2016-2020’ (RIS 289287).
Den Haag onderhoudt contacten met onderzoekinstellingen, onderwijs en kennisnetwerken. Mogelijk wordt vervolgonderzoek gedaan op basis van de uitkomsten van het onderzoek naar hitte-eilanden in Den Haag en extreme neerslag (model 3Di-waterbeheer).
Gemiddeld vervangt de gemeente Den Haag 16 kilometer riool per jaar. De planning voor het vervangen van riolen is voor deze periode grotendeels bekend. Het gaat onder andere om de wijken Bezuidenhout Oost, Kom Loosduinen, Archimedesstraat, Moerwijk Noord en Spoorwijk en Bloemen-buurt Oost en West. We vervangen de riolering zoveel mogelijk per wijk, waarbij we de optimale afstemming zoeken met andere onderhoudswerkzaamheden en herinrichtingsplannen. Deze afstemming kan de precieze uitvoeringsplanning nog beïnvloeden.
In 2015 hebben gemeenten Den Haag, Rijswijk, Westland en Leidschendam-Voorburg rioleringsbere-keningen gemaakt, met gebruikmaking van de meest geavanceerde technieken. Hiermee is onder andere in beeld gebracht welke gebieden in de toekomst het meest gevoelig zijn voor wateroverlast. Deze informatie gebruiken we ook in 2017 om maatregelen te treffen om de gevolgen van klimaat-verandering op te vangen, in combinatie met de vervanging van riolering en/of aanpassingen van de openbare ruimte. Het gaat dan bijvoorbeeld om het afkoppelen van verharde oppervlakken van het riool en het vasthouden van meer regenwater in de bodem.

De noodzakelijke vervanging van een aantal kademuren en bruggen is opgenomen in het ‘meerjarenprogramma kunstwerken’ (MJPK II) voor de periode 2015-2017. Hiermee pakken we de achterstand in het vervangen van grote civieltechnische constructies structureel aan. In de jaren 2016 en 2017 gaat het om de Veenkade/Toussaintkade, de Dunne Bierkade, de Zuidwal en de brug in het Piet Heinplein.
De kademuren die zijn vervangen, hadden een op hout gefundeerde constructie. Den Haag heeft nog circa 25 kilometer kademuren rond het centrum en het Laakkanaal die ook op hout zijn gefundeerd. Op de veiligheid te waarborgen ligt er dus nog een aanzienlijke opgave op de langere termijn.
In 2016 is gestart met de voorbereiding van de renovatie van de Koningstunnel. Naar verwachting start de uitvoering in het 3e kwartaal van 2017. In mei 2019 voldoet de tunnel aan de nieuwe wetgeving op het gebied van tunnelveiligheid.
We gaan door met het aanleggen van natuurvriendelijke oevers en het bevorderen van waterkwaliteit en watercirculatie.

Handhaving in de openbare ruimte heeft als doel het gedrag van mensen te veranderen en zo de stad beter leefbaar te maken. Een leefbare stad is belangrijk, zowel voor bewoners als voor het vestigings-klimaat voor bedrijven.
In 2017 hebben we dezelfde speerpunten als in 2016. Deze staan in de nota ‘doorpakken handhaven met Haagse Kracht” (RIS 281916): overlast door hondenpoep, rommel op straat, fout parkeren en overlast van (fout) gestalde fietsen. Ook gaan we in 2017 verder met de aanpak van oude fietsen die de eigenaren hebben achtergelaten.
Dat doen we naast het Zeeheldenkwartier en ReVa ook in 6 andere woonwijken (RIS 294624), ook in het kernwinkelgebied Centrum gaat de gemeente verkeerd geparkeerde fietsen en weesfietsen aanpakken (RIS 286457).
De operationele aansturing van de handhavingsteams is in handen van de politie. De handhavers werken daar waar de overlast het grootst is. Daartoe maken we leefbaarheids- en veiligheidsscans per stadsdeel. Deze vullen we aan met informatie van bewoners en ondernemers.
In 2017 komen er circa 13 handhavers/ toezichthouders bij. Deze uitbreiding staat in het coalitie-akkoord van 2014. Daarmee heeft Den Haag eind 2018 175 handhavers. Zij werken niet alleen overdag, maar ook steeds vaker ’s avonds en in het weekend

De gemeente is verantwoordelijk voor het beheer en de exploitatie van de markten. In 2017 geldt voor het eerst de nieuwe regelgeving. Op basis hiervan houden we de advisering door de Adviescommissie Haagse Markten tegen het licht. We willen dat marktondernemers bij dit onderwerp betrokken blijven. Ook wordt de nieuwe branchering voor de Haagse Markt en wijk- en themamarkten van kracht. De nieuwe regelgeving is ook aanleiding het handhavingsbeleid te evalueren en waar nodig aan te passen. In 2017 gaan we ook door met de uitvoering van de verbeterplannen voor wijk- en themamarkten.

In 2017 starten we met een verkenning naar een mogelijke andere beheersvorm van de de Haagse Markt: een publiek-private samenwerking (nota Markten, straathandel en kiosken (MSK), RIS 283882). Hierover zullen we de raad nog in 2016 informeren. We zetten het beleid (RIS 283882) daarmee voort. Dat betekent onder andere dat we op basis van de ervaringen uit 2016 een eenduidige werkwijze opstellen voor markten die vaak worden gehouden. Ook krijgt de normalisering van de kiosken verder vorm. De gemeente trekt € 1,2 mln. extra uit om te borgen dat elke bestaande kiosk goed begeleid wordt in de overgang naar het nieuwe beleid en de nieuwe locaties voor standplaatsen op een goede manier worden ingepast in de stad. Eventuele knelpunten lossen we zoveel mogelijk op samen met de ondernemers.

De Haagse stadsboerderijen zijn ontmoetingsplekken voor Hagenaars van jong tot oud. We streven naar 450.000 bezoeken in 2017. Waar mogelijk zetten we vrijwilligers in op de stadsboerderijen. Daarnaast geven we circa 400 lessen aan schoolklassen over natuur en leefomgeving en organiseren we meer dan 100 activiteiten rond de thema’s voeding, afval, leefbaarheid, natuur en duurzaamheid. Ook kunnen Hagenaars oude spullen laten repareren en materialen inleveren voor hergebruik.

In de huidige collegeperiode is € 50.000 per jaar extra beschikbaar voor dierenwelzijn. Zo trekken we extra geld uit voor de opvang van huisdieren. Verder gaat de gemeente door met de plaatsing van extra nestvoorzieningen voor gierzwaluwen, huismussen en vleermuizen. In 2017 herhalen we de campagne om Hagenaars te stimuleren om dieren uit de opvang te halen.
De wettelijke taken van de gemeente voor het opvangen en vervoeren van zwerfdieren en het weghalen van kadavers in de openbare ruimte zijn in 2017 opnieuw gegund aan een aantal Haagse dierenwelzijnsorganisaties. Zwerfkatten worden gesteriliseerd om de populatie te beheersen.

Strandbeleid
In de nieuwe nota ‘het strand van iedereen’ staat de visie voor het strand voor de komende jaren (2017-2022). Doel van het nieuwe beleid is om meer mogelijk te maken op het strand en zo het strand het hele jaar door aantrekkelijk te maken, het aantal regels te verminderen en de kwaliteit van de voorzieningen te verhogen.
Het nieuwe strandbeleid gaat in op 1 januari 2017. In het eerste kwartaal van 2016 lag het nieuwe strandbeleid ter inspraak. In 2017 werken we een aantal punten uit de nota uit, zoals handhaving, het kwaliteitsconvenant van strandpaviljoens, de pilot dagelijks plaatsen objecten op het strand en het uitvoeringsprogramma dat hoort bij dit nieuwe beleid. Het programma heeft een heldere fasering, zodat voor direct belanghebbenden duidelijk is wanneer wat wordt opgepakt. In de winter van 2017 evalueren we de start van de jaarrondexploitatie van de strandpaviljoens bij de haven en wordt besloten of deze kan worden uitgebreid.

Binnenwateren
Het water in Den Haag verdient een volwaardige, prominente plek in de openbare ruimte en in het maken van plannen voor nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen. Deze doelstelling vertalen we op verschillende manieren: in beheermaatregelen, in het vergroten van de mogelijkheden tot het gebruik van het water en het bieden van ruimte aan economische activiteiten. Ook in 2017 zullen we diverse kleine voorzieningen realiseren, met name in het nieuw beschikbaar gekomen vaargebied tussen de voormalige dr. Kuyperdam en Scheveningen; daarbij kan gedacht worden aan in- en uitstapplaatsen, mogelijkheden om aan te meren, bebording en remmingwerken. Daarnaast werken we aan een goede nautische inrichting van de nieuwe Poolsterhaven en de Fokkerhaven in de Binckhorst. Met het organiserend comité streven we ernaar in 2017 het Varend Corso voor het eerst te ontvangen in Den Haag.

Nieuwe overeenkomst reclame
De Metropoolregio Rotterdam Den Haag heeft de reclame, het beheer en onderhoud van de tramhaltes aanbesteed. Voor de gemeente levert dit € 1,1 mln. aan reclame-inkomsten op.

Hondenbeleid
We zetten in op vermindering van overlast door honden en hondenpoep. Handhaving op hondenpoep is één van de prioriteiten van onze handhavingsorganisatie. In de wijkprogramma’s per stadsdeel staan acties om de overlast te verminderen. Het gaat om vergroten van de bewustwording en bewonersacties met als doel om het gedrag van hondenbezitters te verbeteren.

Aangepaste projectplanningen
In deze begroting is de fasering van de middelen voor de buitenruimte aangepast conform de projectplanningen van de verschillende vastgestelde investeringsprogramma’s. De voornaamste verschuiving betreft de uitvoering van de vernieuwing van de Noordelijke Boulevard. Deze start volgens planning eind 2017 en is naar verwachting in 2019 afgerond. De financiële afrekening van het project loopt door tot 2020.

In 2017 verwachten we bijna € 240 mln. te besteden; een stijging met € 18 mln. ten opzichte van 2016. In de daarop volgende jaren lopen de ramingen terug, naar ruim € 220 mln. in 2018 en € 206 mln. in 2020. In 2017 doen we een extra inspanning om de buitenruimte in de stad en rond het strand inclusief de boulevard in Scheveningen nog aantrekkelijker te maken; dat verklaart de stijging t.o.v. 2016. Het niveau van de baten loopt de komende jaren licht terug.